Dé hoarder bestaat niet. Hoarding is een probleem bij mensen met een achterliggende oorzaak. Verdriet en eenzaamheid, trauma en soms ook aanleg. Er zijn veel variabelen in de oorzaak van hoarding.
Veel mensen hebben een beeld of vooroordeel bij hoarders: iemand met een huis vol met willekeurige spullen. Stapels oude kranten en tijdschriften, kitscherige tuinkabouters, een grote verzameling kopjes, oude opladers of kindersurprises uit lang vervlogen tijden. Bij elke stap kun je struikelen over een losliggende teddybeer, een blikje cola uit de vorige eeuw of een oude fietsband met missende spaken. Ruimte om je door het huis te verplaatsen is er nauwelijks.
Drang om spullen te verzamelen
Hoarding is een verzamelstoornis. Het is een psychiatrische aandoening die onder obsessieve-compulsieve stoornissen (dwangstoornissen) valt. Iemand met deze stoornis heeft een grote drang om spullen te verzamelen. Voor mensen die last hebben van een verzamelstoornis kan het weggooien van spullen als onmogelijk voelen. Het weg moeten gooien van spullen kan zelfs psychisch lijden veroorzaken. Het zorgt voor achterdocht en wantrouwen bij personen die willen helpen met opruimen.
De hoeveelheid spullen van een hoarder kan zo groot worden dat er in zijn/haar huis geen plek meer is om normaal te wonen. Een verzamelstoornis is heel anders dan gewoon verzamelen. Bij deze stoornis komt namelijk psychisch lijden kijken en beperkingen in het functioneren in het dagelijks leven.
Er is geen gouden standaard of hard bewezen behandeling voor hoarders. Maar dat neemt niet weg dat er wel hoarders genezen van hun aandoening. Immers er zijn talloze oorzaken waardoor hoarding kan ontstaan. We spreken daarom van een containerbegrip.
Wat zijn de kenmerken/ symptomen?
Iemand met een verzamelstoornis kun je herkennen aan verschillende symptomen.
Eerste kenmerk hoarding
Ten eerste hebben hoarders de drang om spullen te bewaren. Het maakt hierbij niet uit of de spullen ook daadwerkelijk van waarde zijn. De meeste mensen zullen de verzamelde spullen van een hoarder als waardeloos beschouwen.
Tweede kenmerk
Mensen met een verzamelstoornis hebben grote moeite met het wegdoen van spullen. Alleen al de gedachte aan het moeten afschaffen van spullen kan zorgen voor onrust en angst.
Kenmerk drie
Een derde kenmerk waaraan je een hoarder kunt herkennen is een enorme hoeveelheid spullen in huis. Omdat hoarder dus veel verzamelen en weinig weggooien, kan de woning van diegene dus al gauw vol komen te staan met voorwerpen. Vaak staan die voorwerpen in de weg en maken het moeilijk om de ruimtes bewoonbaar te houden.
Vierde kenmerk: ziekelijke verzameldrang
Een vierde kenmerk is dat de verzameldrang ervoor zorgt dat de persoon in kwestie psychisch lijden kan ervaren door de hoeveelheid spullen of dat diegene beperkingen in zijn/ haar sociale leven of werkende leven ervaart. In een huis dat vol staat met spullen, waarbij je alleen nog langs kleine paadjes tussen de rommel door kunt laveren, nodig je niet zo snel vrienden uit voor een kopje koffie of een etentje. En als je in je huis door de bomen het bos niet meer ziet, kan ook je persoonlijke verzorging en hygiëne daar nog wel eens onder lijden.
Het vijfde kenmerk
Ten vijfde is er alleen sprake van hoarden als er geen andere verklaring is voor het verzamelen. Er moet dus geen sprake zijn van een andere psychische aandoening of somatische aandoening (zoals hersenbeschadiging).
Bij hoarden komt is het het meest frequent dat mensen spullen verzamelen door dingen te kopen (bij 80 tot 90%). Anderen verzamelen gratis spullen, zoals spullen die andere mensen niet meer willen hebben, of gevonden spullen.
Kenmerken op een rijtje
- Grote drang voorwerpen te bewaren
- Grote moeite om spullen weg te doen, los van de waarde ervan
- De verzameling spullen is zo groot dat woning onleefbaar wordt
- De verzamelwoede veroorzaakt psychisch lijden en beperkt dagelijks functioneren
- Het verzamelen is niet verklaarbaar door een somatische aandoening
- Het verzamelen is niet verklaarbaar door een andere psychische stoornis
Wat zijn de oorzaken van hoarden?
Een verzamelstoornis begint vaak al op jonge leeftijd. De eerste verschijnselen kunnen vaak al tussen de leeftijd van 11 en 15 jaar aan de oppervlakte komen. Terugblikkend geven mensen met een verzamelstoornis vaak aan dat er een traumatische ervaring aan het verzamelen vooraf ging.
Veel mensen met een verzamelstoornis kampen ook met een grote mate van besluiteloosheid: moeite met het maken van beslissingen dus. Die besluiteloosheid uit zich ook wanneer de persoon in kwestie moet gaan opruimen. De stoornis kan deels door erfelijkheid verklaard worden. Circa de helft van de mensen die hoarden, heeft iemand in de familie die ook overmatig verzamelt.
De drang om te verzamelen gaat in de meeste gevallen door als mensen al volwassen zijn. Hoe ouder iemand wordt, hoe erger de verzameldrang wordt en hoe meer het je dagelijks functioneren kan gaan beperken.
Een hoarder helpen
Het kan heel lastig zijn een hoarder te helpen. Je bedoelt het natuurlijk goed als je zegt: ‘kom, ik help je wel even met opruimen.’ Maar iemand met een verzamelstoornis kan je gaan wantrouwen als je wat weg wilt gooien. Je moet daarom nooit zonder toestemming iets weggooien, en vooral niet laatdunkend doen over de voorwerpen. Bovendien heeft diegene vaak het idee dat hij/ zij de spullen nog kan gebruiken, of er nog iets mee gaat doen. Toch is het helpen van een hoarder vaak af te raden, het ontruimen van een hoarder woning kan gevaarlijk zijn. Het is vaak verstandig om in ieder geval de situatie aan een specialist voor te leggen omwille van je eigen veiligheid.
Als je iemand in je omgeving hebt die extreem verzamelt is het daarom goed om professionele hulp in te schakelen. Een lonende aanpak kan bijvoorbeeld zijn: goede begeleiding thuis in combinatie met behandeling door een psycholoog of psychiater.
Een hoarderwoning opruimen
Hoarders zijn vaak niet in staat hun huis zelf op te ruimen. Denk je: hup, een schop onder de kont en een bezem door de woning? Zo makkelijk gaat dat niet. Het wegdoen van spullen kan dus angst en psychisch lijden veroorzaken. Heeft iemand in uw omgeving te maken met hoarden? Soms kan een opruimcoach soelaas bieden. Iemand die systematisch helpt bij het opruimen en bewoonbaar maken of houden van de woning. Soms is het hoarden al te ver gevorderd en is het nodig om een professioneel ontruimingsbedrijf of schoonmaakbedrijf in te schakelen. Dat is nodig omdat het schoonmaken van een hoarderwoning risico’s met zich mee kan brengen.
Risico’s
Wat zijn de risico’s bij het ontruimen en schoonmaken van hoarderwoningen? Bij een vergevorderde vorm van hoarding, is de woning vaak sterk vervuild. Sommige plekken in de woning zijn niet meer begaanbaar, waardoor ongedierte zich kan nestelen op die plekken.
Bacteriën
Doordat er in de woning slechter kan worden schoongemaakt, kunnen bacteriën zich gemakkelijk ophopen. Soms hebben hoarders ook moeite met het weggooien van eten, en ook dat kan natuurlijk zorgen voor bacteriën. In zo’n sterk vervuilde woning loop je het risico op infecties.
Uitwerpselen
Ook zijn er gevallen bekend waarbij hoarders niet alleen spullen verzamelen maar ook dieren. Uitwerpselen, ontlasting en voer kunnen allemaal in de woning worden aangetroffen, soms ligt het er allemaal al maanden.
Brand en barricades
Daarnaast kan er in hoarderwoningen een groter risico op brand zijn. En als er eenmaal brand is, is het lastiger om te vluchten omdat de uitwegen waarschijnlijk gebarricadeerd zijn met spullen.
Vallen en ongelukken
Bij het ontruimen en schoonmaken van een hoarderwoning is er bovendien een verhoogd risico op vallen of ongelukken. Soms rijken de stapels spullen tot aan het plafond. Wil je iets weghalen of verplaatsen, dan kan er zomaar iets naar beneden vallen. Of je kunt je hand openhalen aan een scherf glas. Of je struikelt over een losliggend voorwerp.
Ongedierte
Soms ruimen hoarders ook voedselresten niet op. Dat kan zorgen voor stank, bacterievorming en ongedierte.
Elektrocutie
In woningen van hoarders is er vaak sprake van jarenlang geen onderhoud. Ook zien we zelf gefabriceerde constructies voorbijkomen qua bedrading en stroomvoorziening. In combinatie met lekkage of anderzijds vochtproblematiek kan dit in een hoarderwoning het risico geven op elektrocutie.
Explosiegevaar
Het komt minder vaak voor maar de gevolgen zijn des te ernstiger. Soms bevindt zich munitie in de woning van een hoarder.
Gevaar van instorting
Wanneer er grote hoeveelheden spullen op een relatief klein oppervlakte liggen kan dit zorgen voor het instorten van een verdieping. Door lekkage, vochtproblemen kan er ook rotting ontstaan aan houten vloeren die daardoor eerder zullen bezwijken.
Asbest
In hoarderwoningen is asbest nog een grotere risicofactor. Het asbest kan onverwacht tevoorschijn komen vanwege de grote hoeveelheden spullen. Indien het asbest dan ook nog eens beschadigd is kan dit zorgen voor blootstelling aan grote hoeveelheden gevaarlijk asbest.
Koolmonoxide
We hebben in woningen van hoarders ontruimd waarbij de hoarder in het ziekenhuis was opgenomen met koolmonoxidevergiftiging. Wanneer er lang geen onderhoud plaatsvindt aan installaties kan dit zorgen voor het vrijkomen van koolmonoxide. Dit heeft niet zelden een dodelijke afloop.
Specialistisch werk
Vaak is de combinatie van thuisbegeleiding en de hulp van een psychiater of psycholoog voor langere duur (vaak minstens een jaar) een effectieve aanpak. Toch is de kans op terugval bij hoarders groot, het kan ook onmogelijk zijn om helemaal te ‘genezen.’ Het is vaak makkelijker om iemand die extreem verzamelt te leren op te ruimen, dan om ook daadwerkelijk het aanschaffen van nieuwe spullen af te leren.
Om een terugval zo goed mogelijk te voorkomen is het belangrijk om een signaleringsplan op te stellen, waardoor de persoon in kwestie en zijn/ haar omgeving zich bewust zijn van de signalen die duiden op een terugval.
Hoarding
Er zijn heel veel oorzaken voor hoarding. En net zoveel variabelen in de oorzaak van ziekelijke verzameldrang.
Het begrip hoarding is dan ook een containerbegrip. Een hoarder is een mens met een probleem wat best vaak bij de kern aangepakt kan worden. Niet altijd maar het is jammer wanneer mensen in een hokje worden gedrukt van ”niet te genezen”. Er zijn veel mensen van hun ziekelijke verzameldrang afgekomen, of zij hebben er mee leren omgaan. Het is altijd belangrijk om de mens achter het probleem van hoarding te blijven zien.
